مقایسه‌ی شکاری رهگیر اف 14 تامکت با میگ 29 فالکروم، دو محافظ آسمان ایران

در این پست ما قصد داریم به مقایسه بین دو شکاری رهگیر نیروی هوایی ارتش ایران یعنی اف 14 تامکت و میگ 29 فالکروم بپردازیم.

اگرچه در نیروی هوایی اف 4 فانتوم نیز می‌تواند نقش شکاری رهگیر را ایفا کند ، ولی بار اصلی حفاظت از آسمان ایران بر عهده‌ی دو جنگنده ی فوق است.

با ریون مگ در مواجه تکنولوژی آمریکا در برابر شوروی همراه باشید!

فهرست مطالب

هدف از ساخت

هدف از ساخت اف 14 تامکت

در اواخر سال 1950 میلادی نیروی دریایی ایالات متحده و ناوهای هواپیمابر آن با یک خطر بالقوه از جانب رقیب خود یعنی شوروی روبرو شدند . آن خطر بمب افکن‌های توپولوف 16 و 22 بودند که با موشک های کروز مافوق صوت خود از فاصله ی 200 کیلومتری می‌توانستند بدون نزدیک شدن به ناوهای هواپیمابر ، آن‌ها را مورد اصابت قرار دهند.

10 جنگنده تک موتوره برتر تاریخ هوانوردی

در آن زمان وظیفه‌ی حفاظت از این ناوها بر عهده‌ی جنگنده‌ی اف 4 فانتوم 2 بود . فانتوم با اینکه جنگنده‌ای قابل و عالی بود ولی کارآیی لازم برای مواجه با موشک‌های کروز جدید شوروی را نداشت.

جنگنده فانتوم اف 4 امتحان خود را در انواع ماموریت‌های از قبیل رهگیری ، بمباران و از بین بردن تاسیسات ، پشتیبانی از نیروهای زمینی خودی ، نفوذ به عمق خاک دشمن ، از بین بردن سایت پدافندی و راداری ، جنگ علیه یگان‌های زرهی و جنگ دریایی ، شناسایی و عکسبرداری به خوبی پس داده است.

این جنگنده‌ی استثنایی همواره یک سرو گردن از رقبای روسی خود بالاتر بوده‌است.

این برتری را می‌توان در جنگ ایران و عراق در مواجه با میگ‌ها و سوخوهای روسی مشاهده کرد . فانتوم جنگنده‌های عراقی را به زیر می‌کشید و به دل خاک دشمن می‌زد و اهداف را بمباران می‌کرد و با سرعت بالا بازمیگشت.

فلسفه‌ی تولید اف 14 تامکت به تولید بمب افکن جدید توپولوف 22 و موشک ضد کشتی خا 22 توسط شوروی برمیگردد . توپولوف 22 و موشک خا 22 می‌توانستند از فاصله‌ی 400 کیلومتری ناوهای آمریکایی را مورد هدف قرار دهند و با سر جنگی یک تنی آسیب جدی به ناوها وارد کنند.

اف 4 فانتوم و موشک‌های اسپارو آن نمی‌توانستند به طور موثر با توپولوف 22ها وارد جدال شوند.

اسپارو یک موشک هوابه‌هوای رادار نیم فعال با برد اسمی 50 کیلومتر است که در برد آتش حدود 35 کیلومتری قابل اطمینان است . فانتوم با اسپارو توانایی مقابله با توپولوف 22 با خا 22 را نداشت.

از این رو نیروی دریایی ایالات متحده‌ی آمریکا برای جایگزین کردن اف 4 فانتوم با یک شکاری رهگیر که توانایی عمل کردن در ارتفاع و سرعت بالا و همچنین سرعت پایین برای درگیری با موشک‌های کروز را داشته باشد، اقدام کرد.

برای آشنایی با یکی از بهترین ارتقاها بر روی اف4 فانتوم میتوانید مقاله زیر را بخوانید:

ترمیناتور۲۰۲۰، بهترین ارتقا برای اف۴ فانتوم۲

جنگنده‌ی جدید باید دارای راداری دوربرد و موشک‌هایی با برد بلند باشد تا بتواند بمب افکن‌های روس را از فاصله‌ی دور رهگیری و مورد اصابت قرار دهد. از طرفی باید بتواند به خوبی بر روی ناوهواپیمابر نشسته و بلند شود.

پس از کش و قوس‌های فراوان و ردشدن طرح اف 111 بی توسط نیروی دریایی ، طرح اف 14 تامکت شرکت گرومن برای جایگزینی اف 4 پذیرفته شد.

اف 14 طرحی بسیار گران بود و تولید پیش نمونه‌ها برای تست‌های میدانی ، با توجه به اینکه سه پیش نمونه‌ی گرومن در حین تست‌ها سقوط کردند و کامل از بین رفتند ، گرومن را به مرز ورشکستگی کشاند.

شرکت مگدانل داگلاس از این ضعف گرومن استفاده کرد و نمونه‌ی دریایی اف 15 ایگل را به نیروی دریایی پیشنهاد کرد. اف 15 ایگل از نظر سیستم ساده تر و از نظر قیمت ارزان‌تر از اف 14 بود ولی کارآیی لازم را نداشت.

اف 14 تامکت با قابلیت‌های خوب چشم سران نیروی دریایی آمریکا را گرفته بود و آن‌ها به هیچ وجه نمی خواستند آنرا از دست بدهند.

طرح اف 14 به علت گرانی و نبود بودجه‌ی لازم توسط گرومن در حال لغو شدن بود که شاه ایران به میدان آمد. شاه ایران همواره به دنبال تکنولوژی‌های جدید مخصوصا در حوزه‌ی نیروی هوایی بود . وی با کمک 75 میلیون دلاری به گرومن، ایران را به عنوان یکی از سرمایه گذاران ناخوانده‌ی اف 14 وارد کارزار کرد.

پس از تمام این فراز و نشیب‌ها، سرانجام اف 14 تامکت در سال 1974 وارد خدمت نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا شد.

هدف از ساخت میگ 29 فالکروم

فلسلفه‌ی تولید میگ 29 برمی‌گردد به زمانیکه ارتش آمریکا ساخت جنگنده‌های نسل 4 خود را با اف 15 ایگل استارت زد.

جنگنده‌های نسل 3 روسی مثل میگ 25 و 23 دیگر توانایی رویارویی با نسل 4‌های تازه نفس آمریکایی را نداشتند.

شوروی برای جبران این عقب ماندگی در رقابت تسلیحاتی با آمریکا به شرکت‌های میگ و سوخوی خود دستور ساخت یک شکاری رهگیر سنگین با سوخت بالا، چالاکی زیاد و برد بلند را داد.

میگ پس از تحقیقات به این نتیجه رسید که جنگنده‌ای که هم سنگین باشد و هم سوخت زیادی حمل کند از چالاکی و مانور پذیری خوبی برخوردار نیست. پس به دنبال ساخت یک جنگنده‌ی سبک با چالاکی بالا رفت. همانطور که آمریکا پس از اف 15 ایگل نیاز به یک جنگنده‌ی چابک‌تر را حس کرد و اف 16 را ساخت.

سوخو به دنبال طرح مقابله با اف 15 ایگل رفت که منجر به تولید سوخو 27 شد و میگ به دنبال رقیب برای اف 16 چالاک و پر قدرت در داگ فایت رفت که شاهکار مانورپذیری در بین جنگنده‌های دنیا ، یعنی میگ 29 متولد شد.

اولین پیش نمونه‌ی میگ 29 در سال 1977 به پرواز در آمد. در نهایت در 1983 میگ 29 وارد نیروی هوایی شوروی شد.

از نظر سال ساخت ، میگ 29 از اف 14 جدیدتر است ولی این جدید بودن به معنای بالا بودن تکنولوژی نیست. نخستین نمونه‌ی میگ 29 لقب فالکروم را از ناتو دریافت کرد.

مقایسه از نظر ساختار و پیشرانه

ساختار کلی اف 14 تامکت و میگ 29 فالکروم

اف 14 تامکت یک جنگنده‌ی شکاری رهگیر دوربرد نسل 4 است. تامکت دو موتوره و دو خلبانه است و از بال‌هایی با زاویه‌ی متغیر بهره می‌برد. دو موتور اف 14 از هم جدا هستند تا اگر یکی دچار آتش سوزی شد، آتش به دیگری سرایت نکند.

زاویه‌ی بال‌ها هم به صورت اتوماتیک توسط یک کامپیوتر طبق سرعت جنگنده و هم به صورت دستی با یک دکمه که بر روی جوی استیک خلبان نصب شده‌است، قابل تنظیم می‌باشد.

در هنگام لندینگ و تیک آف بال‌های تامکت در حالت باز هستند و در حالتی که پس سوزهای جنگنده روشن می شوند و جنگنده می خواهد به سرعتی فراتر از سرعت صوت برسد، برای کاهش نیروی درگ جریان هوا بر روی بال‌ها، بال‌ها جمع می‌شوند.

از آن طرف میگ 29 یک شکاری رهگیر نقطه‌ای و کوتاه برد است که دارای یک خلبان بوده و بال‌های آن ثابت هستند. همانند اف 14 تامکت، فالکروم هم دارای دو سکان عمودی است و ورودی‌های هوای آن در زیر  بدنه قرار دارد.

مقایسه‌ی پیشرانه

اف 14 تامکت از دو موتور توربوفن پرات اندویتنی TF-30 P412 که مجهز به پس سوز است، استفاده می‌کند.

مقدار رانش این موتور در حالت خشک یا بدون پس سوز 11700 پاوند و با روشن کردن پس سوز 18900 پاوند است.

این موتور یکی از نقاط ضعف اصلی اف 14 می‌باشد. اگر هوای کافی به این موتور نمی‌رسید، موتور دچار پدیده‌ی واماندگی یا استال می‌شد و موتور از دست می‌رفت و باعث سقوط جنگنده می‌شد. ( اتفاقی که به خوبی در فیلم تاپ گان با بازی تام کروز به نمایش گذاشته شد. )

مشکل بعدی اف 14 تامکت مقدار رانش به وزن کم آن در بین دیگر جنگنده‌های نسل 4 دنیا است.

میگ 29 به مانند اف 14 تامکت دو موتوره است و از دو موتور توربوفن RD 33 ساخت کیلیامو، بهره می‌برد.

موتور RD 33 اولین نسل موتورهای توربوفن ساخت شوری است که در حالت بدون پسسوز رانش 11100 و در حالت پس سوز رانش 18300 پاوند تولید می‌کند.

همانند اف 14 تامکت موتور در دو غلاف جدا برای آسیب ندیدن یکی از دیگری، قرار گرفته‌است. موتور میگ 29 هم مثل موتور اف 14 از مشکل ایجاد دود سیاه رنج می‌برد که در موتور اف 14 این دود سیاه بر کارآیی موتور اثر ندارد ولی در میگ 29 بازده را کاهش می‌دهد.

میگ 29 جنگنده‌ای بسیار چالاک و مانوپذیر است به طوریکه همواره در نمایشگاه‌های هوایی، مانورها و نمایش‌های میگ 29 جزو زیباترین و چشم نوازترین نمایش‌هاست به خصوص مانور معروف کبری آن. به جرات می‌توان گفت که از اف 16 که نماد جنگنده های چابک است هم چابک تر است.

تا به اینجا از نظر تکنولوژی موتور، اف 14 تامکت جلوتر از میگ 29 است با اینکه اف 14 از میگ 29 قدیمی‌تر است.

ولی از نظر مانور‌پذیری و چابکی میگ 29 از اف 14 برتر است. همچنین رانش به وزن میگ 29 با اینکه موتور آن رانش کمتری تولید می‌کند، به علت سبک بودن میگ 29، بیشتر از اف 14 می‌باشد.همچنین موتور میگ 29 مشکل واماندگی را هم ندارد.

تکنولوژی بال متغیر اف 14 تامکت باعث شده این جنگنده در پروازهای با سرعت و ارتفاع بالا یا ارتفاع پست خیلی بهتر از میگ 29 عمل کند.

مقایسه از نظر تکنولوژی کابین

اف 14 تامکت یک جنگنده‌ی دو کابین است. کابین جلو وظیفه‌ی هدایت جنگنده و در هنگام درگیری‌های نزدیک وظیفه‌ی داگ فایت را دارد. کابین عقب افسر رادار است و وظیفه‌ی کنترل رادار و چک کردن منطقه بر عهده‌ی اوست. همچنین وظیفه‌ی شلیک موشک افسانه‌ای فونیکس بر عهده‌ی خلبان کابین عقب است.

کابین جلو مجهز به دو نمایشگر چندکاره برای نشان دادن تصاویر راداری و تصاویری که توسط جستجوگر فروسرخ نوک دماغه تهیه می‌شود، است .این نمایشگرها می‌توانند اطلاعات سامانه‌ی ناوبری و اطلاعات پروازی را هم نشان دهند.

کابین عقب یک نمایشگر بزرگ دارد که تصاویر راداری را نشان می‌دهد .

تامکت توانایی سوختگیری هوایی دارد که باعث می‌شود مدت زمان ماموریت تامکت افزایش یابد.

در مقابل میگ 29 تک کابینه بود و کابین از یک نمایشگر تک کاره‌ی سیاه و سفید بهره می‌برد که رادار را نشان می‌دهد.

میگ 29 تحویلی به ایران فاقد لوله ی سوختگیری هوایی است که یک ضعف بزرگ در برابر اف 14 است.

در زمینه‌ی تکنولوژی کابین اف 14 تامکت بسیار مدرن‌تر و پیشرفته تر از میگ 29 است. در زمینه‌ی سیستم‌های پروازی، میگ 29 از هدایت هیدرولیکی استفاده می‌کند. در حالی که اف 14 از سیستم الکترونیکی کنترل پروازی یا flight by wire  استفاده می‌کند و چندین کامپیوتر وضعیت پروازی اف 14 را رصد می‌کنند.

مقایسه از نظر رادار و جنگ الکترونیک

رادار و تجهیزات اف 14 تامکت

اف 14 تامکت از یک رادار AWG 9 بهره می‌برد که این رادار 600 کیلوگرم وزن دارد. این رادار دارای برد کشف ماکزیمم 314 کیلومتر است. البته با توجه به سطح مقطع هدف این برد کشف متفاوت است. مثلا در مورد یک بمب افکن این برد 220 کیلومتر و در کشف یک اف 4 فانتوم 175 کیلومتر است.

رادار AWG 9 توانایی پایین نگری بسیار خوبی دارد. توان رهگیری همزمان 24 هدف و درگیری همزمان با 6 عدد از آن‌ها را دارد. این رادار می‌تواند همزمان هم رهگیری کند و درگیر شود و هم به جستجوی آسمان بپردازد. این رادار توانایی رهگیری موشک کروز را هم دارد.

اگرچه رادار AWG 9 در دهه 1960 ساخته شده‌است ولی هنوز هم جزو بهترین رادارهای جنگنده‌های دنیاست. این رادار به معنای واقعی از زمان خود بسیار جلوتر بوده‌است.

اف 14 تامکت دارای سامانه‌ی جنگ الکترونیک ای ال کیو 100 است که در آن زمان بسیار پیشرفته و کارآمد بود و همچنین دارای سامانه‌ی هشداردهنده‌ی راداری است که زمانیکه جنگنده توسط یک جنگنده یا سایت پدافندی مورد قفل راداری واقع شود یا یک موشک راداری به سمت آن شلیک شود، خلبان را آگاه می‌سازد.

همچنین تامکت برای فرار از دست موشک‌های حرارتی دارای سامانه‌ی پرتابگر فلر است.

اف 14 تامکت به خوبی با هواپیماهای شناسایی آواکس لینک می‌شود. تامکت با داشتن سیستم Data Link می‌تواند به رادار آواکس متصل شود و آواکس تمام اطلاعات شناسایی خود از منطقه را با دیتا لینک به رادار اف 14 انتقال داده و خلبان کابین عقب اف 14 تمام جزییات منطقه را روی صفحه‌ی اسکوپ خود داشته باشد.

دیگر سامانه‌های راداری اف 14 شامل :

سامانه‌ی سیگنال‌های الکترونیکی مقابله

سامانه‌ی اخطارگر رادار RWR

هماهنگ کننده‌ی آمار بین جنگنده ها و سامانه‌ی بدون خطای ناوبری و اینرسی

 یک کامپیوتر که تمام جابجایی‌ها و حرکات و تغییر جهت‌های جنگنده را کنترل می‌کند و آن‌ها را نسبت به سایت زمینی می‌سنجد

اتوپایلت

هشداردهنده‌ی رادار AN/ALR-45

می‌باشد.

رادار و تجهیزات میگ 29 فالکروم

در سمت دیگر میگ 29 از یک رادار پالس داپلر N-019 A استفاده می‌کند. این رادار بر اساس رادار میگ 23 توسعه یافته است.

رادار سیگنال آنالوگ بوده و با یک کامپیوتر دیجیتال ادغام شده‌است و دارای وزنی حدود 385 کیلوگرم می‌باشد. برد کشف ماکزیمم آن 120 کیلومتر بوده و برد آن بر علیه یک جنگنده در سایز اف 4، 70 کیلومتر است. برد قفل راداری آن 35 تا 45 کیلومتر بوده و می‌تواند هدفی تا 10 کیلومتر بالاتر و یا 6 کیلومتر پایین از خود را شناسایی کند.

رادار میگ 29 تنها توانایی درگیری همزمان با یک هدف را دارد. در مقابل رادار اف 14 تامکت می‌تواند همزمان با 6 هدف درگیر شود.

خلبان اگر قصد شلیک موشکی را داشته باشد، با توجه به استفاده از سوییچ‌های متعدد برای آماده کردن موشک برای شلیک، زمان زیادی از او گرفته می‌شود.

بر عکس رادار اف 14 تامکت، رادار میگ 29 قدرت تفکیک پذیری خیلی کمی دارد. میگ 29 فاقد سامانهی هوتاس است که اف 14 از آن بهره می‌برد.

در زمینه‌ی جنگ الکترونیک میگ 29 خیلی در سطح پایینی قرار دارد و پایه‌ای ترین سیستم‌های اخلالگر راداری می‌توانند بر کارآیی رادار فالکروم اثر بگذارند.

دیگر سامانه‌های میگ 29 فالکروم عبارت اند از:

یک هلمت مجهز به نشانگر لیزری برای نشانه گیری موشک ار73

کاونده‌ی فروسرخ با برد 60 کیلومتر برای کشف اهداف

سامانه‌ی جنگ الکترونیک سیرینا 3

پرتاب کننده‌ی فلر

سامانه‌ی هشداری نزدیک شدن موشک

از نظر قدرت تفکیک و برد رادار و همچنین سامانه‌های جنگ الکترونیک، اف 14 تامکت بسیار قوی‌تر و مجهز‌تر از میگ 29 فالکروم بوده و این به علت تفاوت نقش دو شکاری رهگیر که یکی دوربرد و یکی نقطه‌ای است، می‌باشد.

رادار اف 14 آنقدر قوی است که در نیروی دریایی آمریکا به عنوان آواکس هم استفاده شده‌است. در نیروی دریایی به تامکت لقب رادار پرنده را داده بودند. رادار اف 14 هنوز هم جزو بهترین رادارهای جهان در قدرت تفکیک به حساب می‌آید.

مقایسه‌ی تسلیحات

سلاح‌های اف 14 تامکت

سلاح ثابت اف 14 تامکت یک توپ 6 لول 20 میلیمتری والکان است‌. این توپ دارای خشاب 675 گلوله‌ای است و عمر آن 150000 گلوله و نرخ آتش آن 6000 گلوله بر دقیقه است.

تامکت دارای 10 جایگاه تسلیحاتی است که 6 جایگاه زیر بدنه و 2 جایگاه در ناسل و 2 تای دیگر در محل اتصال بال‌هاست.

انواع موشک‌هایی که اف 14 تامکت می تواند حمل کند را در ادامه بررسی می‌کنیم .

موشک هوابه‌هوای کوتاه برد فروسرخ AIM-9 سایدوایندر:

سلاح اف 14 تامکت در داگ فایت موشک کوتاه برد حرارتی یا هدایت فروسرخ سایدوایندر AIM-9 است. موشک‌های سایدوایندری که ایران برای اف 14 های خود سفارش داد از نوع J هستند که نسل 2 سایدوایندر محسوب می‌شد و نسبت به مدل‌هایی که بر روی اف 5‌ها و اف 4‌ها به کار می‌رفت، کارآیی بهتری داشت. این موشک دارای سرجنگی به وزن 10 کیلوگرم و از نوع سوخت جامد بوده که دارای برد حدود 35 کیلومتر است و از هدایت مادون قرمز بهره می‌برد. قیمت آن برای هر تیره حدود 665 هزار دلار است و سرعت آن به 2.5 ماخ می‌رسد.

ایران برای اف 14‌های خود 362 تیره سایدوایندر سری J سفارش داد که با وقوع انقلاب تنها 280 تیره از آن تحویل نیروی هوایی ارتش ایران شد.

موشک هدایت رادار نیم فعال AIM-7 اسپارو :

موشک میان برد اف 14 تامکت موشک اسپارو AIM-7 است. اسپارو یک موشک هدایت رادار نیم فعال است. این موشک ابتدا بر روی اف 4‌های فانتوم ارتش عملیاتی شدند و بعد از سفارش اف 14، 500 تیره از نسخهی E اسپارو برای تامکت‌ها سفارش داده شد که با تحویل 380 فروند از آن تا انقلاب پرونده‌ی اسپاروها بسته شد و تحویل مابقی اسپاروها به خاطره‌ها پیوست.

اسپارو نسخه‌ی E بر روی فانتوم کارآیی خوبی داشت ولی با رادار اف 14 تامکت اصلا تطابق نداشت و ایران طی یک برنامه خواهان نسخه‌ی اسپارو مطابق با رادار تامکت شد که نسخه‌ی F اسپارو توسط ایالات متحده تولید شد که کارآیی خوبی بر روی تامکت داشت. قرار بود که نسخه‌های F جایگزین اسپاروهای سری E  تامکت‌ها شوند که با وقوع انقلاب این پروژه کنسل شد.

اسپارو دارای برد 45 تا 50 کیلومتر بود ولی خلبانان اف 4 آنرا در زیر 35 کیلومتری شلیک می‌کردند. سرعت اسپارو به 4 ماخ می‌رسد و دارای کلاهک انفجاری 44 کیلوگرمی است.

موشک برد بلند هدایت فعال راداری AIM-54 فونیکس :

اما برگ برنده و سلاح مرگبار تامکت که موجب خوشنامی تامکت در شکاری‌های دنیا شده‌است، موشک دوربرد هوابه‌هوای رادار فعال فونیکس یا فینیکس AIM-45 است.

فونیکس یکی از نمادهای اف 14 تامکت است به طوری وقتی اسم اف 14 می‌آید، ناخودآگاه ذهن آدمی به سمت موشک فونیکس سوق پیدا می‌کند.

فونیکس یک موشک دوربرد هدایت راداری فعال با برد ماکزیمم 190 کیلومتر است. اگرچه در تست‌های فنی به برد 220 کیلومتر هم رسیده است. کلاهک جنگی آن 60 کیلوگرم وزن دارد که برای سرنگون کردن هر جنگنده یا بمب افکنی کافی است.

تامکت می‌تواند تا 6 تیره فونیکس در زیر بدنه‌ی خود حمل کند، ولی به علت سنگین شدن و کاهش مانور پذیری و افزایش مصرف سوخت، در عملیات‌ها این کار انجام نمی‌شود.

موشک فونیکس در هر سرعتی، در هر ارتفاعی، هر ساعت از شبانه‌روز و هر آب وهوایی قابلیت شلیک دارد ، بدون اینکه کارآیی آن کاهش یابد.

این موشک یک میلیون دلاری دارای ویژگی شلیک کن و فراموش کن است. بدین معنی که خلبان پس از شلیک موشک، نیازی به قفل نگه داشتن رادار روی جنگنده‌ی هدف ندارد و می‌تواند به رهگیری دیگر اهداف بپردازد.

موشک فونیکس هماهنگی فوق العاده ای با رادار AWG 9  تامکت دارد. به طوریکه می‌توان موشک فونیکس را تا آخرین لحظه‌ی اصابت به هدف، چندین بار تغییر مسیر داد و مسیرش را اصلاح کرد یا حتی هدفش را تغییر داد.

ایران 420 تیره موشک فونیکس را برای اف 14 تامکت‌های خود سفارش داد. فونیکس‌های ایرانی دقیقا همان  فونیکس‌هایی بودند که در نیروی دریایی ارتش آمریکا به کار گرفته شده بودند. با وقوع انقلاب تنها 285 تیره فونیکس به ایران تحویل داده شد.

سرعت موشک فونیکس به 4680 کیلومتر بر ساعت می‌رسد. این موشک برای برخورد به هواپیمای هدف، ابتدا اوج گرفته و از بالا به هواپیما برخورد می‌کند. سرعت سرسام آور و این ویژگی برخوردی باعث می‌شود که فرار از دست این موشک عملا غیر ممکن شود.

اف 14 تامکت می‌تواند تا 6500 کیلوگرم سلاح حمل کند. تامکت می‌تواند تا 4 تیره موشک حرارتی سایدوایندر یا 6 تیره موشک اسپارو با خود حمل کند.

ترکیب استفاده شده برای تامکت‌های ایرانی در جنگ با عراق به صورت :

2 موشک سایدوایندر + 2 موشک فونیکس + 2 یا 3 موشک اسپارو است.

سلاح‌های میگ 29 فالکروم

سلاح ثابت میگ 29 فالکروم یک توپ 30 میلیمتری GSH است که یک توپ تک لول می‌باشد. این توپ دارای خشاب 150 گلوله‌ای است و سرعت آتش 1500 تا 1800 گلوله بر دقیقه را فراهم می‌کند.

فالکروم دارای 6 جایگاه تسلیحاتی است.

آمریکایی‌ها بر روی جنگنده‌های خود توپ‌هایی با نرخ آتش بالا استفاده می‌کنند. به همین دلیل توپ‌های آمریکایی باید 4 تا 6 لول باشند و این امر کالیبر توپ‌های آمریکایی را پایین می‌آورد.

برعکس روس‌ها بیشتر توپ‌های کالیبر بالا را بر روی جنگنده می‌پسندند و اکثر توپ‌های آن‌ها یا تک لول یا دو لول است و این امر نرخ آتش را پایین می‌آورد.

تفاوت توپ‌های جنگنده‌های ساخت شوروی و ایالات‌متحده آمریکا در نرخ آتش و کالیبر آنهاست.

موشک هایی که بر روی فالکروم های ایرانی به کار می روند را در ادامه بررسی می کنیم .

موشک کوتاه برد فروسرخ R-73 :

برگ برنده‌ی میگ 29 در زمینه‌ی سلاح، موشک فروسرخ ار 73 است. وظیفه‌ی اصلی میگ 29 جنگ نزدیک و داگ فایت است. به این خاطر موشک کوتاه برد ار 73 برای آن تولید شده‌است.

موشک ار 73 قوی‌ترین موشک کوتاه برد فروسرخ ایران است. این موشک حتی از سایدوایندر در زمینه‌ی سرعت کشف هدف و قفل عملکرد بهتری دارد. این موشک حتی پس از شلیک توانایی تغییر مسیر 90 درجه ای را دارد که هیچ موشک فروسرخ غربی این ویژگی را ندارد .

موشک ار 73 چالاکی و شتاب بالایی دارد. چون با هلمت خلبان هماهنگ است، خلبان با نگاه کردن به هدف می‌تواند این موشک را بر روی هدف قفل کند که این ویژگی سرعت واکنش خلبان را بالا می‌برد.

ایران هم زمان با خرید میگ 29 سفارش 300 تیره موشک ار 73 را به شوروی داد. هم اکنون بهترین موشک فروسرخ ایران موشک ار 73 است.

موشک ار73 دارای برد 30 کیلومتر و کلاهک جنگی 7.4 کیلوگرم است.

موشک فروسرخ R-60 :

سبک ترین موشک فروسرخ دنیا است . همزمان با خرید فالکروم ایران 400 تیره از این موشک را خریداری کرد . از نظر عملکردی از سایدوایندر بهتر است ولی برد کمتری نسبت به آن دارد . در بسیاری از نبرد ها با اینکه ار 60 به هدف برخورد کرده ولی هدف سالم گریخته است و این به علت کلاهک جنگی کوچک آن است . قدرت کشندگی سایدوایندر از ار 60 خیلی بیشتر است . برد موشک ار 60 حدود 8 کیلومتر است .

موشک رادار نیم فعال R-27 :

این موشک یک موشک هدایت راداری نیم فعال مثل اسپارو است که دارای ماکزیمم برد 70 کیلومتر بوده و می تواند بدون قفل کردن شلیک شود و پس از نزدیک شدن به هدف بر روی آن قفل کند . این موشک عملکرد خیلی ضعیف تری نسبت به موشک اسپارو دارد .

میگ 29 فالکروم در 6 جایگاه تسلیحاتی خود می تواند تا 3500 کیلوگرم سلاح حمل کند . ترکیب موشکی آن به صورت : 2 موشک ار 27 + 4 موشک ار 60 یا ار 73 است .

میگ 29 می تواند در نقش Bomber تا 4 بمب سقوط آزاد 500 کیلویی را حمل کند .

میگ 29 های روسی در نسخه ی پایه توانایی حمل سلاح هسته ای را دارند . ولی در نسخه های تحویلی به ما سیم کشی های حمل سلاح هسته ای حذف شدند .

ویژه‌ی علاقه‌مندان به تکنولوژی‌های نظامی:

مهاجم وارد می‌شود، نگاهی به بمب‌افکن دوربرد جدید آمریکا B-21 Raider

بررسی بمب‌افکن B21-Raider جدیدترین بمب‌افکن ارتش آمریکا

ترمیناتور۲۰۲۰، بهترین ارتقا برای اف۴ فانتوم۲

از نظر سلاح دوربرد چون اف 14 تامکت به عنوان یک شکاری رهگیر دوربرد به خدمت گرفته شد ، از میگ 29 فالکروم بسیار سرتر است .

در سلاح های میان برد هم با اینکه برد اسمی موشک میان برد میگ 29 از اف 14 بیشتر است ولی کارآیی اسپارو از موشک آر 27 خیلی بهتر است .

چون میگ 29 یک شکاری نقطه ای است و برای داگ فایت ساخته شده است و چالاکی خوبی دارد ، از نظر موشک کوتاه برد از اف 14 تامکت بهتر است .

موشک ار 60 با اینکه سرجنگی کوچکتری نسبت به سایدوایندر دارد و همچنین برد کمتری دارد ، ولی دقت و سرعت و چالاکی بالاتری دارد . این موشک در داگ فایت به جنگنده ی روبرو امان نمی دهد و به سرعت آن را مورد اصابت قرار می دهد.

در مقایسه ی توپ های دو جنگنده ، اف 14 تامکت نرخ آتش زیادتری داشته ولی میگ 29 توپ با کالیبر بالاتری دارد .

مقدار سلاح قابل حمل توسط اف 14 تامکت و تعداد جایگاه های تسلیحاتی آن از میگ 29 بیشتر است و تعداد گلوله های توپ آن نیز بیشتر از میگ 29 است .

در مواردی شاهد به کارگیری موشک های ار60 و ار 73 بر روی اف 14 تامکت نیروی هوایی ارتش هم بوده ایم .

مقایسه‌ی کلی تسلیحات اف 14 تامکت و میگ29 فالکروم

مقایسه ی ساختار بدنه

بدنه ی اف 14 تامکت بیشتر از آلومینیم ساخته شده است که مقداری تیتانیوم هم در آن به کار رفته است . بال های اف 14 از تیتانیوم ساخته شده که درون فریم آلومینیمی قرار گرفته است. باله های کوچک آن از کامپوزیت ساندویچی ساخته شده است . سکان های عمودی از جنس آلومینیم و پایه های چرخ ها فولادی هستند .

نوک اف 14 که محل قرار گیری رادار آن است توسط یک رنگ مخصوص رنگ آمیزی شده است که این رنگ امواج رادار را جذب می کند و آشکار شدن جنگنده را سخت تر می کند .

میگ 29 بیشتر از جنس آلومینیم است و جاهایی هم از کامپوزیت استفاده شده است .

از نظر ساختار بدنه ، اف 14 بدنه ای مقاوم تر و بهینه تر دارد . در حالی که میگ 29 بدنه ی سبک تری دارد .

مقایسه ی ویژگی های عملیاتی

حداکثر سرعت اف 14 تامکت 2.38 ماخ بوده که در حالت مسلح این سرعت به 1.9 ماخ می رسد . تامکت می تواند در ارتفاع پست به سرعت 1.2 ماخ برسد .

نرخ اوجگیری تامکت 229 متر بر ثانیه بوده و ماکزییم نرخ صعود آن 9140 متر بر دقیقه است . برد انتقالی تامکت های ایرانی 3220 کیلومتر بوده که با لودینگ موشک برد به 900 تا 1000 کیلومتر می رسد . شعاع عملیاتی آن 926 کیلومتر بوده و می تواند تا 50000 پا از زمین ارتفاع بگیرد .

در مقابل ماکزیمم سرعت میگ 29 در ارتفاع بالا 2.25 ماخ و سرعت ارتفاع پست آن 1.1 ماخ است . نرخ اوج گیری فالکروم 330 متر بر ثانیه است و برد انتقالی آن با سوخت خارجی 1500 کیلومتر و با یک مخزن سوخت خارجی 2100 کیلومتر است .

شعاع رزمی میگ 29 با یک مخزن خارجی و شش موشک به 700 کیلومتر می رسد . میگ 29 می تواند تا 59000 پا از زمین فاصله بگیرد .

از نظر حداکثر سرعت و توانایی حرکت با سرعت در ارتفاع پایین اف 14 تامکت از میگ 29 برتر است . همچنین در زمینه ی برد عملیاتی هم اف 14 با وزن تسلیحات بالاتر دارای برد بالاتری است .

وزن خالی اف 14 تامکت در حدود 19838 کیلوگرم بوده و می تواند با بیشینه وزن 33720 کیلوگرم از زمین بلند شود و با حداکثر وزن 23510 کیلوگرم لندینگ کند .

مجموع ظرفیت سوخت داخلی اف 14 ، 9000 لیتر بوده که می تواند تا دو مخزن سوخت خارجی با ظرفیت هر کدام 1117 لیتر را با خود حمل کند . در این حالت مقدار سوخت ماکزیمم اف 14 تامکت به 11234 لیتر می رسد .

در مقابل میگ 29 دارای وزن خالی 11000 کیلوگرم بوده و می تواند با بیشینه وزن 21000 کیلوگرم از زمین تیک آف کند .

ظرفیت سوخت داخلی میگ 29 در حدود 3000 لیتر است که این کمبود با مخازن سوخت خارجی جبران می شود . فالکروم می تواند دو مخزن سوخت 1150 لیتری زیر هر بال و یک مخزن 1500 لیتری در زیر بدنه حمل کند . ماکزیمم سوختی که میگ 29 فالکروم می تواند حمل کند ، 6800 لیتر است .

اف 14 تامکت نسبت وزن به نیروی 0.91 است که در بین جنگنده های نسل 4 مقدار کمی است . این در حالی است که این نسبت برای میگ 29 برابر 1.13 است .

بال ها با زاویه ی متغیر در اف 14 برای این بود که جنگنده بتواند با سرعت پایین و باند کوتاه بلند شود و بنشیند . در هنگام برخاستن و نشستن اف 14 بال ها کاملا باز می شوند و با کمک فلاپ ها بیشترین نیرو را برای برخاستن فراهم می آورند . به تدریج با افزایش سرعت ، بال ها برای افزایش عدد ماخ بحرانی ، جمع شده و از تولید نیروی پسای اضافی جلوگیری می شود . این تغییر زاویه ی بالا کاملا به صورت اتوماتیک و توسط یک کامپیوتر انجام می شود .

میگ 29 دارای بال هایی ثابت است که بال ها در بالاترین نقطه ی بدنه و به صورت یکارچه و با زاویه ی 40 درجه به بدنه متصل هستند .

ورود به ارتش ایران

ورود تامکت به ایران

ایران با کمک مالی که به گرومن کرد ، خواهان به خدمت گرفتن این تکنولوژی ناب آمریکایی شد .

ایران مناطق کوهستانی دارد و در مناطق کوهستانی پوشش راداری سخت است و نقاط کور زیادی وجود دارد .

میگ 25 های شوروی با سرعت و ارتفاع بالا بر روی ایران می آمدند و ازمراکز مهم کشور عکسبرداری کرده و می گریختند .

اف 4 و اف 5 های ایران توانایی رهگیری و شلیک موفق به میگ های 25 شوروی را نداشتند . اف 14 تامکت با موشک فونیکس می توانست از راه دور میگ 25 را مورد هدف قرار دهد و با رادار قدرتمند خود ، نقاط کور راداری را پوشش دهد .

در سیاست فروش اسلحه توسط آمریکا ، مقرر شده بود سلاح هایی که از نظر کارآیی و تکنولوژی برگ برنده ی ارتش آمریکا هستند و به اصطلاحی تاپ گان هستند ، به کشور های دیگر فروخته نشوند . مثل اف 22 در حال حاضر .

اف 14 تامکت هم آن موقع تکنولوژی برتر بود و مجلس سنای آمریکا به خاطر ترس از قدرت گرفتن ایران در آن منطقه ی ویژه و مهم استراتژیکی به شدت مخالف فروش اف 14 به ایران بود .

ایران ولی به شدت خواهان به خدمت گرفتن اف 14 تامکت بود و از هر راهی به گرومن و وزارت دفاع آمریکا فشار می آورد تا تامکت را بخرد .

آمریکا اف 15 ایگل را به ایران پیشنهاد داد که هم ارزان تر بود و هم از نظر سیستمی و تعمیر و نگهداری ساده تر . ولی ایران کوتاه نیامد و دست آخر اولین نمونه های اف 14 ایرانی در سال 1354 وارد کشور شدند تا ارتش مجهز به جدیدترین و ناب ترین تکنولوژی نیروهای هوایی جهان شود .

ایران در سفارش اول 80 فروند اف 14 تامکت را خریداری کرد . این خرید ها شامل خرید خود جنگنده و سلاح های موردنیاز آن و همچنین پکیج های آموزش خلبان و کمک خلبان و نیروهای تعمیر و نگهداری بود .

از این 80 جنگنده 79 فروند تحویل ایران شد و جنگنده ی شماره ی 80 برای ارتقا و به روزرسانی در شرکت گرومن باقی ماند .

اف 14 در ابتدا در پایگاه هشتم شکاری اصفهان متمرکز بود . با شروع جنگ ، برای دفاع از نفتکش های ایران در خلیج فارس در برابر حملات هوایی ارتش عراق و همچنین حفاظت از مرکز صادرات نفت ایران در جزیره ی خارک ، تعدادی از اف 14 های نیروی هوایی به پایگاه های شکاری بوشهر و شیراز گسترش پیدا کردند . همچنین برای دفاع از پایتخت ، تعدادی هم به پایگاه یکم شکاری مهرآباد ، انتقال داده شدند .

با اینکه اف 15 ارزان تر بود و دو نقش را می توانست اجراکند ، یعنی هم می توانست شکاری باشد و هم بمب افکن و خلبان ها راحتر می توانستند دوره ی انتقالی را طی کنند و نگهداری و تعمیرات آن ساده تر و شبیه اف 5 بود ، ولی ایران اف 14 تامکت را برگزید .

اف 14 تامکت برای ماموریت های سرعت و ارتفاع بالا طراحی شده است . همچنین ماموریت های ارتفاع پست را به علت داشتن بال های متغیر به خوبی انجام می دهد .

دو کابینه بودن آن یکی از برتری هایش نسبت به اف 15 بود ، که کابین عقب مسئولیت دیدن و کنترل رادار را دارد و این عمر کارآیی رادار را بهتر می کند.

توانایی رادار اف 14 تامکت خیلی بالاتر از اف 15 ایگل است . جنگنده هایی که به صورت ارتفاع و سرعت بالا می آیند را می تواند در 120 تا 150 مایلی رهگیری و شناسایی کند و موشک را در 70 تا 100 مایل شلیک کند .

اف 15 به علت داشتن موشک هایی با برد کمتر و رادار با برد کمتر و تک کابینه بودن توانایی درگیری مناسب با جنگنده هایی مثل میگ 25 که ارتفاع و سرعت بالا عمل می کنند را ندارد .

تمام پنل ها و کامپیوترهای اف 14 تحویلی به ایران مثل اف 14 های نیرودریایی آمریکا بود .

ورود فالکروم ها به ایران

چگونگی به خدمت گرفتن میگ 29 توسط ایران متفاوت تر است .

بعد از جنگ ایران و عراق ، سیاست خارجه ی ایران به سمت دوستی با شوروی کشیده شد .

شوروی با تجهیز کردن نیروهای سپاه پاسداران به انواع تانک های سری تی و همچنین موشک های اسکاد به بخش نظامی ایران کمک می کرد .

گرباچف که می خواست در نبرد با آمریکا ایران که موقعیتی بسیار مهم و استراتژیک داشت را به عنوان متحد داشته باشد ، در حدودی که به اعتبار و قدرت شوروی لطمه زده نمی شد ، به ایران کمک تسلیحاتی می کرد .

البته بیان این موضوع لازم است که روس ها هیچگاه در تاریخ به قراردادهای خود با ایران به درستی عمل نکرده اند و ایران در اکثر قراردادها و توافقات با روس ها ضرر کرده است .

در فروش تسلیحات در آن زمان هم شوروی تسلیحات دسته دوم و با کارآیی کم را به ایران می فروخت . مثلا تانک های تی 55 که با تولید تی 62 و تی 72 دیگر به حاشیه رانده شده بودند را به ایران می فروخت . یا موشک های اسکادی که تاریخ مصرف آن ها در حال اتمام بودند را به ایران می داد .

در مورد میگ 29 هم نسخه ی پایه ی این جنگنده را به ایران فروخت . در به خدمت گرفتن میگ های 29 نقش اصلی را آقای هاشمی رفسنجانی و تیمسار ستاری ایفا کردند . البته با توجه به تحریم شدید تسلیحاتی و زمین گیر شدن ناوگان جنگنده ای ایران به علت کمبود قطعه و همچنین ساقط شدن تعداد زیادی جنگنده در جنگ با عراق ، به خدمت گرفتن میگ های 29 گرچه در نسخه ی پایه ، بهترین و عالی ترین کار توسط آقایان رفسنجانی و ستاری بود که مانند خونی تازه در رگ های نیروی هوایی خسته ی ارتش جاری شد .

اولین جنگنده های میگ 29 در اوایل سال هفتاد شمسی خریداری و تحویل ناوگان نیروی هوایی ارتش ایران شد.  

در مجموع 25 فروند میگ 29 به ایران فروخته شد که از این تعداد 18 فروند جنگنده بودند . همچنین در اوائل دهه 1990 وقتی که عراق تعدادی از جنگنده های خود را برای در امان ماندن از آتش نیروهای ائتلاف به ایران پناهنده کرد ، تعداد 4 فروند میگ 29 در بین این جنگنده های پناهنده وجود داشت .

ایران این جنگنده ها را عملیاتی کرد و به خدمت گرفت .

بهینه سازی های ارتش بر روی این دو جنگنده

پس از اتمام جنگ ایران و عراق ، کمبود قطعه ی یدکی و ساعت پروازی اف 14 ها تعداد زیادی از تامکت ها را زمین گیر کرده بود .

کمبود شدید موشک های فونیکس از زهر دار بودن تامکت ها کاسته بود.

به همین دلایل نیروهای فنی نیروی هوایی ارتش اقدام به تولید تعدادی از قطعات اف 14 تامکت در داخل کردند . همچنین موشک فکور با کمک روسیه برای جایگزینی موشک فونیکس ساخته شد .

در ایران 250 مورد ارتقا و اصلاح بر روی تامکت انجام شد . از جمله ی این ارتقاها می توان به

صفحه ی نمایش کابین خلبان

ست های جدید جنگ الکترونیک

 آپدیت کامپیوترهای کنترل کننده ی تامکت

اشاره کرد .

همزمان با خرید میگ 29 از شوروی پشتیبانی از قطعات ، تسلیحات و آموزش کادر خلبانان و کادر تعمیر و نگهداری این جنگنده هم از شوروی خریداری شد که با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی تمام این قراردادها فسق شد و ایران برای تعمیرات و اورهال این جنگنده در داخل شروع به کار کرد .

بهسازی های مختلفی در چندین سال در ایران بر روی میگ 29 انجام شد که از آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد :

 گیربکس ایرانی برای میگ 29

سامانه ی ناوبری تاکتیکی جدید که موقعیت جنگنده را نسبت به رادار زمینی نشان می دهد

نمایشگرهای دیجیتالی چند منظوره

نتیجه گیری

امروزه وظیفه ی اصلی دفاع از آسمان ایران بر عهده ی دو شکاری رهگیر یکی ازبلوک غرب و یکی از بلوک شرق است .

شکاری رهگیرهای اف 14 تامکت در پایگاه های شکاری اصفهان ، شیراز و بوشهر مستقر هستند و وظیفه ی پوشش آسمان ایران از جنوب تا غرب را بر عهده دارند . با توجه به برد بیشتر و موشک های دوربردتر تامکت مساحت بیشتری را برای پوشش بر عهده دارد .

شکاری رهگیر میگ 29 فالکروم در پایگاه های یکم شکاری مهرآباد و دوم شکاری تبریز مستقر هستند و وظیفه ی دفاع از آسمان پایتخت و شمالغرب کشور را بر عهده دارد .

اف 14 تامکت از نظر کارآیی رادار ، برد عملیاتی ، جنگ الکترونیک ، موشک های میان برد و دور برد ، سرعت پرواز ، پرواز در ارتفاع پست ، کابین و پنل های به روزتر ، سیستم ناوبری و هدفگیری دقیق تر ، از میگ 29 برتر است . ولی تامکت نقاط ضعفی هم دارد . من جمله هزینه ی نگهداری بالا ، قدرت کم موتور نسبت به وزن .

میگ 29 فالکروم در زمینه هایی مثل چابکی و مانورپذیری بالا ، داگ فایت قوی ، موشک کوتاه برد قوی تر ، نرخ اوج گیری بیشتر ، از اف 14 تامکت برتری دارد .

با این حال اف 14 برای زدن میگ 29 نیاز ندارد خیلی به آن نزدیک شود و می تواند آن را در فاصله ی دورتر که حتی به خواب خلبان میگ 29 نمی آید ، مورد هدف قرار دهد .

البته در نمایشگاه اخیر هوایی در کیش شاهد آن بودیم که در یک داگ فایت نزدیک یک فروند اف 14 توانست میگ 29 را رهگیری کند و شکست دهد .

منابع